Angst in de organisatie: 4 soorten

Als leider wil je niet dat er angst speelt in jouw organisatie of erger nog, dat er zich een angstcultuur ontwikkelt onder jouw leiding. Het is je grootste nachtmerrie om net als voorheen het UMC Utrecht, COA, de Nationale Politie of FC Twente op die manier in de krant te komen. Laat staan dat je zelf graag in zo’n organisatie werkt.

Ik zie, in mijn werk als organisatieadviseur, vaak dat zodra het woord ANGST valt, managers in de actiemodus gaan. Dat moet zo snel mogelijk ongedaan gemaakt worden! Ja natuurlijk, dat vind ik ook. Alleen is het wel zinvol om eerst na te gaan met welke soort angst je hier te maken hebt. Want de ene angst in organisaties, is de andere niet. Elke soort vraagt om een andere aanpak. Als je onderscheid kunt maken met wat voor soort angst je te maken hebt, kun je deze ook effectiever aanpakken.

4 soorten van angst in organisaties:

• Angst door verandering in aansturing: In deze organisatie is er in het verleden niet, of nauwelijks gestuurd op individuele prestaties van medewerkers. Maar nu hebben managers de opdracht dat wel te doen. Natuurlijk levert dat angst op. Voor het eerst is het mogelijk om een onvoldoende te krijgen en slecht beoordeeld te worden. Deze angst, is een reele en constructieve angst. Het klopt dat je je zorgen moet maken over het behoud van je baan. Die angst gaan we niet weghalen, dit is de nieuwe wereld. Natuurlijk is het van belang om de angst te dempen en te beperken naar de realiteit. Medewerkers moeten zicht hebben op de criteria waarop ze beoordeeld worden. Op die manier kunnen ze zelf invloed op hun prestaties hebben. Maar; voorheen werd je niet ‘gemeten’, nu wel. Logisch dat dat onzekerheid oplevert. Wen er maar aan want deze angstsoort kan niet worden weggehaald. Het is inherent aan de nieuwe aansturing.
• Angst als organisatiedynamiek: Elke verandering in een organisatie neemt met zich mee dat er iets achtergelaten moet worden. Met andere woorden; elke verandering kent een prijs, een verlies. Bijvoorbeeld: de beweging naar meer verantwoordelijkheid bij de teams, de beweging naar zelfsturing, wordt over het algemeen, ook door medewerkers, gezien als een positieve en wenselijke beweging. Het levert veel op. Onder andere meer invloed. Maar met de komst van meer verantwoordelijkheid, word jij als professional ook veel zichtbaarder. En daarmee gaat jouw plek in de luwte verloren. Als je dan weet dat 80 % van ons gedrag is erop gericht om geen verlies te hoeven lijden, dan snap je dat er patronen ontstaan om de verandering naar zelfsturing buiten de deur te houden. Let op: dit is geen berekenende actie van mensen. Maar een volautomatische, voorspelbare reactie van een collectief dat in beweging gebracht wordt. In sommige organisaties is er geleerd dat wanneer er angst opspeelt, er niets meer van medewerkers wordt gevraagd. Het is ‘goeie’ oplossing van de organisatie om het verlies niet te hoeven nemen.
• Overgesprongen Angst: Deze angstsoort zie je vaak bij organisaties die werken met een angstige doelgroep. Je ziet het bijvoorbeeld bij medewerkers die werken met oorlogsslachtoffers, vluchtelingen, incestslachtoffers etc. Angst is een kenmerk van de doel- of klantgroep. De medewerkers binnen zo’n organisatie kunnen gemakkelijk besmet raken door de enorme angst van de clienten. Er is als het ware niet veel onderscheid meer tussen de medewerker en diens clienten. Wanneer medewerkers zien dat de angst van clienten zo groot is, worden zij er ofwel zelf bang van, ofwel zijn zij bereid een deel van de angst gevoelsmatig over te nemen om de cliënten te ontlasten. Dat is een logisch veel voorkomend patroon. Met de beste intenties.
• Angst door slecht leiderschap: Deze angst ontstaat niet door dominante, directieve leiders, ook niet door confronterende leiders. Het is niet de stijl of de invloed die een leider neemt. Deze angst ontstaat met name door onvoorspelbaar, grenzenloos en niet-transparant leiderschap. Dat levert angst op. Overgeleverd zijn aan stemmingen van de baas of willekeur omdat niet helder is waar de grenzen liggen, is de snelste manier om aan een angstcultuur te bouwen.

De ene angst is de andere niet…..